مهدی چمران:

بسیج، تدبیر دیروز، امید فردا

بسیج مستضعفین با فرمان حضرت امام خمینی رحمه الله در ۵ آذر ۱۳۵۸ تشکیل شد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی ۱۳۵۹ به صورت قانونی رسمیت پیدا کرد، پس از آن نیز فاصله روزهای 29 آبان تا 5 آذرماه به عنوان هفته بسیج گرامی داشته می شود تا تجلیل درخوری از این نهاد مردمی به عمل آید.

تشکیل نیروی بسیج یکی از ابتکارات ارزشمند امام راحل در روزهای آغازین پیروزی انقلاب بود؛ پس از پیروزی انقلاب و مواجهه مسئولان نظام با حجم مشکلات، ایرادات و نیازهای کشور در فاصله ماه های پیروزی انقلاب در بهمن تا آبان ماه سال بعد، ضرورت تشکیل نهادهای مردمی به منظور برون رفت از شرایط آن روزهای کشور احساس می شد؛ درواقع امام به خوبی این نکته را درک کرده بود که نظام اداری و سیاسی موجود که میراثی از رژیم شاهنشاهی بود به رغم همه بازنگری ها و تغییر و تحولات نمی تواند جوابگوی نیازهای کشور باشد، از این رو بهترین راهکار، سپردن امور به مردم و همکاری مردم در همه امورات کشور بود که نقشی محوری در اندیشه های سیاسی امام نیز داشت؛ در واقع نگاه امام به مردم نگاهی ابزاری و تاییدی نبود بلکه واقع بینانه و صادقانه اعتقاد داشت عبور از روزهای سخت انقلاب تنها با اتکای مردم میسر است و اندیشه بسیج درواقع تبلوری از این شرایط و اندیشه و رویکردها بود.

یکی از مهم ترین ویژگی های بسیج که موفقیت، نهادمندی و استمرار آن را تضمین کرد، مردمی بودن و داوطلبانه بودن آن بود؛ آحاد مردم ایران از هر قشر و صنف و سن و جنس و مذهب و نژادی می توانستند و می توانند عضوی از بسیج باشند، برخلاف بسیاری از حکومت های انقلابی در جهان که معمولا امتیاز خاصی را برای بخشی از جامعه پس از استقرار نظام سیاسی انقلابی قائل می شوند، نظام سیاسی برآمده از اندیشه امام خمینی در قالب تئوری ولایت فقیه و جمهوری اسلامی به معنای واقعی متعلق به عموم مردم بود و نتیجه این بینش و اعتماد تبدیل بسیج به یکی از بزرگ ترین نهادهای ملی و سرمایه اجتماعی کشور در طی چند دهه پس از آن شد.

می توان تصور کرد اگر دوراندیشی و درایت امام در تشکیل بسیج نبود، با آغاز جنگ تحمیلی چه مشکلاتی در تمهید شرایط نظامی کشور ایجاد می شد؛ گرچه نمی توان نقش سپاه و ارتش را در جنگ تحمیلی نادیده گرفت، اما اضافه شدن نیروهای مردمی در قالب بسیج از سراسر کشور اقتدار و اعتباری صدچندان به نیروهای مسلح کشور بخشید که ثمره آن در همان جنگ تحمیلی برای کشور، نظام و مردم آشکار شد.

حال پس از چند دهه از پیروزی انقلاب ثمرات تشکیل نیروی مردمی بسیج در هر نقطه ای که اعتماد و اختیار به این نهاد داده شود، قابل رویت است؛ اساسا حضور مردم در عرصه های مختلف موید موفقیت و پیروزی در آن عرصه است و دشمن نیز با علم به اهمیت نقش بسیج، در همه این سالها به دنبال بی اعتبار کردن بسیج، ضربه زدن به آن و فاصله انداختن بین بسیج و ملت بوده، غافل از اینکه نهادی برخواسته از بطن جامعهّ به گونه ای نهادمند شده و به درختی تنومند تبدیل شده که ضربه زدن به آن به راحتی مقدور نیست.

امروز نیز کشور و نظام برای عبور از شرایط سخت به همان اعتماد و رویکرد نسبت به بسیج برای عبور از سختی ها نیازمندند، بسیج به واسطه مردمی بودن، بی تکلف بودن، داشتن روحیه جهادی، انقلابی بودن، ولایتمدار بودن و برخورداری از عزمی راسخ و انگیزه ای الهی، بهترین ابزار برای مسئولان و مدیران برای فائق آمدن بر مشکلات و چالش های اصلی کشور است.